Czernina, niewielka wieś na pograniczu Dolnego Śląska i Wielkopolski, posiada długą i bogatą historię – źródła wzmiankują o Czerninie (Schyrnino) już w 1308 roku. Wówczas wieś wchodziła w skład dóbr kościelnych, natomiast w połowie XIV w. przechodzi ona w ręce znanego na całym Śląsku, rycerskiego rodu von der Czirne. To właśnie przedstawiciel rodu von der Czirne, późniejszy kasztelan międzyrzecki Jan z Czerniny, postanawia zbudować w Czerninie zamek rycerski (to również Jan stanie się później fundatorem pobliskiego zamku w Rydzynie). Sam ród Czirnów był wówczas właścicielem kilku zamków na Pogórzu Sudeckim, a jej najbardziej znany bodaj przedstawiciel, Hayn von der Czirne, wsławił się w czasie bitwy pod Grunwaldem (po stronie Zakonu Krzyżackiego) oraz w późniejszych wojnach husyckich. Z czasem stał się on postrachem całego Dolnego Śląska i jako raubritter (rycerz-rozbójnik) ze swej siedziby na zamku w Niesytnie, organizował wyprawy łupieskie przeciwko świdnickim kupcom. W połowie I połowie XV wieku, syn Jana, Jacusch von der Czirne sprzedaje dobra czernińskie wraz z zamkiem Magnusowi von Lebel.
Około roku 1490 zamek przechodzi w ręce kolejnego znamienitego rodu – von Dohna. To właśnie za panowania jej przedstawiciela, Henryka VII, Czernina otrzymuje od króla Władysława Jagiellończyka przywileje lokacyjne, co przyśpiesza znacznie rozwój miejscowości i rozpoczyna dla niej okres świetności. W pierwszej połowie XVI wieku, właścicielem majątku staje się ród von Stosch, niemniej znany na Śląsku. Nowi właściciele potwierdzają przywilej lokacyjny i rozbudowują oraz fortyfikują Czerninę. Z trzech stron miasto obwarowano wałem ziemnym wraz z fosą, natomiast od strony wschodniej wzniesiono mur. Zbudowano również trzy bramy: Rydzyńską (albo Polską), Dolnoczernińską oraz Górowską. Powołany zostaje również senat miasta oraz trybunał sądowy. W centrum założenia zlokalizowano trapezoidalny rynek z regularną siecią ulic oraz na północ od rynku staw miejski. Baltazar II von Stosch przebudowuje również zamek, przystosowując go do szesnastowiecznych realiów. W połowie XVI wieku dominującym wyznaniem w Czerninie staje się protestantyzm, co w niedalekiej przyszłości przyniesie miastu śmierć i zniszczenie…
23 maja 1618 roku dochodzi do tzw. II defenestracji praskiej, kiedy to czescy protestanci wyrzucają przez okno zamku na Hradczanach katolickich namiestników cesarskich, co było bezpośrednim przyczynkiem do wybuchu Wojny Trzydziestoletniej. Konflikt ten, o podłożu polityczno-religijnym, w niedługim czasie objął niemal cały kontynent europejski. Protestanckie państwa Świętego Cesarstwa Rzymskiego, wspierane przez Szwecję, Danię, Francję, Anglię czy Republikę Zjednoczonych Prowincji wystąpiły przeciwko katolickiej dynastii Habsburgów. Po stronie protestantów stanął również Śląsk, zobowiązując się do zabezpieczenia granicy z katolicką Rzeczypospolitą. Wprawdzie polski król oficjalnie nie opowiedział się po żadnej ze stron, jednak w imię prowadzonej polityki pro habsburskiej udzielił wsparcia cesarzowi w postaci kontyngentu wojska. Wojska tak skutecznego jak okrutnego – Lisowczyków. Polskie chorągwie przetoczyły się przez rejon Śląska w drodze ku oblężonemu Wiedniowi. Elearzy (jak zwano Lisowczyków) pozostawili po sobie pas spalonej ziemi, mordując ludność protestancką i równając z ziemią wsie i miasteczka. Po Lisowczykach przez ziemie śląskie przetaczały się kolejno armie szwedzkie, duńskie i cesarskie. Po armiach zaś przyszedł głód i zaraza. Odbiło się to na większości miejscowości Dolnego Śląska – również na Czerninie. Kilkakrotnie plądrowane miasto nie oparło się głodowi i epidemiom a jego szybki rozwój został na zawsze zahamowany.
Mimo cesarskiego zarządzenia zabraniającego w czernińskim kościele nabożeństw protestanckich, reformacji nie udało się całkowicie wykorzenić. Zwłaszcza ze względu na następstwa kolejnej wojny, która przyszła krótko po zakończeniu Wojny Trzydziestoletniej, czyli Potopu Szwedzkiego. Wówczas nieodległe Leszno udzieliło poparcia królowi Szwecji Karolowi Gustawowi, za co w 1656 roku wojska Rzeczypospolitej miasto doszczętnie spaliły. Protestanccy mieszkańcy Leszna, głównie Bracia Czescy Jana Amosa Komeńskiego, osiedlili się w okolicznych miejscowościach, m.in. w Czerninie. Mimo tragedii jakie nawiedzały Czerninę w XVII wieku, jej ostatni właściciel z linii von Stosch, Jerzy Abraham przebudowuje czerniński zamek obronny w barokowy, majestatyczny zespół rezydencjonalny. Niestety umiera on bezpotomnie a jego włości przechodzą na własność rodziny von Lestwitz. Pałac wraz z dobrami pozostaje w rękach rodu do początków XIX wieku, kiedy to umiera ostatni przedstawiciel linii von Lestwitz, Karol Rudolf. Nie pozostawiając spadkobiercy, zapisuje cały majątek utworzonej poprzez siebie fundacji, która ma za zadanie zajmować się edukacją osieroconych panien ze szlacheckich domów. Fundacja działała w pałacu do końca II Wojny Światowej, wówczas Czernina wraz z pałacem trafia w granice Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.
Po 1945 roku następuje powolna degradacja całego założenia. Traci na znaczeniu również sama Czernina – niegdyś miasto, dziś niewielka wieś. Do dnia dzisiejszego z majestatycznego niegdyś zamku, przebudowanego w duchu barokowego bogactwa pozostała jedynie ruina złożona z murów obwodowych i średniowiecznych piwnic. W obrysach ceglanych murów, odpadający tynk odsłonił kamienne pozostałości wcześniejszego założenia obronnego. Częściowo zachowała się również fosa, tworząca obecnie niewielki staw. W sąsiedztwie pałacu stoi samotna, ceglana wieża – pozostałość po kościele ewangelickim i świadectwo reformacji, tak ważnej niegdyś dla historii miejscowości.
Bibliografia:
https://zabytek.pl
http://www.zamkipolskie.com
https://dolny-slask.org.pl
http://www.zamki.pl
