Zamość: idealne miasto i potężna twierdza

Był miastem idealnym oraz potężną twierdzą, której pozostałości do dziś zadziwiają miłośników historii i fortyfikacji. Zamość to przede wszystkim wyjątkowy układ urbanistyczny oraz wiele atrakcji związanych z architekturą. Co koniecznie trzeba wiedzieć o tym mieście i jego układzie urbanistycznym? Na co warto zwrócić uwagę podczas historycznej wycieczki po Zamościu?

Zamość to wyjątkowe miasto, które zostało założone w 1580 roku. Założycielem miasta był Jan Zamojski – kanclerz wielki koronny. Zamość miał być z jednej strony miastem – twierdzą, z drugiej – stolicą „państwa zamojskiego”. Od samego początku Zamość był miastem, które pełniło kilka funkcji. Było ono i siedzibą ordynata, i twierdzą, która miała zachwycać nowoczesnymi fortyfikacjami. To one są dziś jedną z ważniejszych atrakcji, którym swą uwagę w czasie wycieczki poświęcają odwiedzający Zamość turyści. Miasto to miało być jednocześnie ważnym ośrodkiem życia naukowego i religijnego, stąd też inwestycja w takie obiekty, jak kolegiata czy akademia.

Początkowo Zamość nie był zbyt wielkim miastem, a jego powierzchnia wynosiła około 25 ha. Całość otoczona była fortyfikacjami, w obrębie których mogło zamieszkać około 3 tysięcy osób. Na terenie zamkniętego fortyfikacjami miasta można było znaleźć wszystko to, co pozwalało cieszyć się wygodnym i bezpiecznym życiem, stąd też często Zamość nazywany jest „miastem idealnym”. Wśród tych obiektów, które na planie Zamościa od początku zajmowały miejsce bardzo ważne, wyróżnia się rezydencja ordynata. To w jej stronę biegną miejskie ulice, to przy niej znajduje się plac, na którym dawniej skupiało się życie miasta. W pobliżu owej rezydencji powstały Akademia oraz kolegiata – kolejne miejsca, które w dziejach Zamościa odegrały rolę niezwykle istotną. Miasto mogło się tez pochwalić trzema rynkami, w tym Rynkiem Wielkim, przy którym powstał potężny ratusz.

Najważniejszymi elementami były tu jednak potężne fortyfikacje bastionowe, które otoczyły całe miasto. Wznoszone na przełomie XVI i XVII wieku, tworzyły nieregularny pięciobok. O tym, że fortyfikacje przybrały właśnie taką formę, zadecydował przede wszystkim układ terenu. Ważnymi elementami fortyfikacji były trzy bramy miejskie oraz arsenał, stojący w pobliżu pałacu oraz Bramy Szczebrzeszyńskiej. Dodatkowo miasta strzec miał zalew, który powstał poprzez spiętrzenie wód Łabuńki i Topornicy. W stworzeniu tego zalewu pomógł system tam oraz grobli.

Do dziś Zamość to przede wszystkim unikalny plan architektoniczny Moranda, dzięki któremu mogło powstać miasto idealne. Dziś jest ono jednym z ważniejszych kierunków wycieczki i dla miłośników historii, i dla tych, którzy cenią sobie kontakt ze sztuką.